Mitolojide Tufan

TUFAN

(The Dove Sent Forth From The Ark,1866,Gustave Doré)

Tufan çeşitli Sümer, Babil ve İbrani efsanelerine konu olmuştur. Olay örgüsü her zaman aynıdır ama  ayrıntılar değişir. Tanrı yeryüzünü baştanbaşa sular altında bırakarak tüm insanları yok etmeye karar verir. Yalnız bir kişi, tanrı tarafından korunduğu için, ailesini ve hayvanları kurtarmayı başarır. Kitab-ı Mukaddes’te bu kişi, tufandan sonra gemisinin Ağrı Dağı’nda karaya oturduğu söylenen Nuh’tur. Sümer efsanesinde olayın kahramanı Ziusudra’dır (“uzun süreli bir hayat”); Babilliler aynı kişiye Atramkhasis (“yaman akıllı”) der. Gılgamış Destanı’nda tanrılar kahraman utnapiştim’e (“hayat buldum”) ebedi hayat bahşeder. Mezopotamya efsanesinde insanların hiç durmaksızın üremesi ve bunun yol açtığı kargaşa tufana sebeb olurken, Kitab-ı Mukaddes’te işlenen günahlar karşısında öfkeye kapılan Tanrı’nın bu günahları yıkayıp götürecek bir tufanla insanları yok etmeye yöneldiği belirtilir.

(Ağrı Dağı)

Gılgamış Destanı’nda Geçen Tufan:

Kral Gılgamış ölümden kurtulma çabasıyla dünyanın öbür ucuna kaçar. Orada tufandan sağ kurtulmuş Utnapiştim’le karşılaşır. Tanrı Enlil onun hala hayatta olduğunu öğrenince kızar. Ama bu haberlerle içi rahatlayan diğer tanrılar bir daha böyle bir afetin yaşanmaması gerektiğine karar verir.

(Nuh Tufanı,1834,John Martin)

Türk Mitolojisinde Tufan:

Nuh Tufanı Türklerde “Taşkın” olarak anılır. Hristiyanlık, Musevilik ve İslam ile birlikte tüm dünyanın ortak bir inancı hâline dönüşmüş ve zaten pek çok toplumda var olan tufan inançlarıyla da birleşmiştir. Türk kültüründeki önemi yeryüzünün yeniden ilk başlangıçtaki sularla kaplı hâline dönmesidir. Yenilenmenin sembolüdür fakat yenilenme bir çeşit devrim ile ortaya çıkmaktadır. Çünkü tufan ile eskimiş olan her şeyin sonu gelir ancak dönülen yer ise başlangıç yani “öz”dür. Bu bağlamda yaşamın bir çember olduğu inancını benimseyen ilkel toplumların düşünce sisteminin en güzel örneğidir. Kötülük yüzünden kaos ortaya çıkar ancak sonradan yeniden dinginleşir. Nuh Peygamber bir gemi yapar ve bütün canlılardan bir çift alarak taşkından korunur. Tufan olacağını “demir boynuzlu kök teke” önceden haber vermiştir. Bu teke yedi gün dünya çevresinde dolaşmış, acı acı melemiş, yedi gün deprem olmuş, yedi gün dağlardan ateş fışkırmıştır. Tufan, Altay söylencelerinde şöyle anlatılır:

Gök teke yedi gün yeryüzünü dolaştı ve bağırdı

Yedi gün zelzele oldu

Yedi gün dağlar ateş püskürdü

Yedi gün yağmur yağdı

Yedi gün fırtına oldu ve dolu yağdı

Yedi gün kar yağdı

Altay Türklerinin yaratılış efsanesinde Dünya’nın ekseninin sabitliği Tanrı Ülgen’ce başı zincirle bir kazığa bağlanan balık sembolizmiyle belirtilir ve balığın başının yönünün, yani eksenin yönünün değişmesi hâlinde tufanın tekrar meydana geleceği söylenir.

Bilimsel Yönden Tufan İnancı:

Emin Bilgiç’e göre; “En eski insanlığın ve evrenin yaratılışı ile ilgili kozmogonik inanışın bir parçası olan tufan efsanesinin gerçekle ilgisi yoktur. Bu inanışın tabiat kanunlarına aykırılığı genellikle bilinmektedir. Tarih ve bilim açısından sabit değildir. Eski âlemin büyük bir kısmına yayılmış olan kavimlerin kaynaklarında ve folklorunda tufanın önemli bir yerinin olduğu ve çeşitli jeolojik tabaklarda fosilleri bulunan hayvan türlerinin tufan sonrasında görülmediği gibi iddialarla gerçekleştiği ispat edilmeye çalışılan tufanın, en eski yazılı tufan efsanelerinin kaynağı olan Mezopotamya’da ve başka ülkelerde arkeolojik yönden ve tabiat tarihi ile ilgili bir delili ortaya çıkmamıştır savı çarpıtma olmakla birlikte 1800’lü yılların sonunda İngiliz arkeolog Sir Leonard Woolley ve Alman arkeolog Erich Schmidit yaptıkları çalışmalarda yerin altını kazdıkları zaman o kazılan yerin balçık olduğunu fark ettiler. Ayrıca bu kazı sonucu bölgede Sümer krallarına ait mezarlar bulunmuştur. Bunun anlamı o bölgede büyük bir su baskını olduğu yönündedir. Ayrıca jeolog Prof. Dr. Mümin Köksoy’un Yer Bilimlerinin Katkılarıyla Nuh Tufanı ve Sümerlerin Kökeni kitabında Köksoy bu bölgede büyük bir felaketin yaşandığını ve bunu jeoloji bilimi ışığında o coğrafyayla ilgili olarak örnekler vererek kitabında sunmuştur. Ayrıca kitabında çeşitli jeoloji uzmanlarının Mezepotamya bölgesindeki araştırmalarını da okuyucularına sunmuştur.

Farklı Kültür ve Dinlerde Tufan Efsaneleri:

Tufandan söz eden kültürlerden bazıları ve değindikleri tufanlar şunlardır:

• Tevrat ve Kur’an’da sözü edilen Nuh Tufanı.
• Türklerdeki Nama.
• Sümerler’in Gılgamış Destanı’nda kutsal kitaplarla paralellik gösteren tufan hikâyesi
• Eski Mısır geleneğinde tufan.
• Platon’dan aktaran Strabon’un sözünü ettiği, kiklopların yaşadığı “devre”deki tufan.
• Hint geleneğinde son Manu tufanı;Hindu mitolojisinde bir balık Manu’ya‚tufan olacağını, bir gemi yapmasını, bütün yaratıkların öz ve tohumlarını gemiye almasını, onu kurtaracağını söyler. Tufan bütün yaratıkları silip süpürür ve ortada sadece Manu kalır.
• Hint geleneğinde İsi ve İswara tufanı.
• Sabiî geleneğinde tufan. (Sabiî geleneğine göre, dünya bugüne dek üç büyük felaket dönemi geçirmiştir.)
• Kuzey ve Güney Amerika mitolojilerindeki tufan (Maya ve İnka gelenekleri, Hopi, Algonkin ve Tupinamba kızılderilileri gelenekleri)
• İrlanda’nın Kelt geleneklerinde ve Kuzey Avrupa efsanelerinde belirtilen tufan.
• Grek mitolojisindeki Deukalion tufanı.
• Endonezya ve Melanezya geleneklerinde tufan.
• Afrika geleneklerinde tufan.
• Kuzey Asya ve Orta Asya geleneklerinde tufan.
• Çin mitolojisi’indeki tufan hikâyeleri.